Kako je filoksera naselila Telep

Telep je gradska četvrt locirana u zapadnom delu Novog Sada, koja zauzima površinu od 3,45 km² i u njemu trenutno živi nešto više od 20.000 stanovnika.
U srednjem veku (od trinaestog do šesnaestog veka), na ovom prostoru je postojalo naselje po imenu Sent Marton.

Naziv „Telep“ na mađarskom jeziku znači –  naselje. Po nekim izvorima najzaslužniji za naseljavanje tog dela grada je Aleksandar-Šandor Adamović, poznati novosadski trgovac i vinogradar, sa kraja 19. veka i početka 20. veka, član ugledne veleposedničke porodice Adamović.

familija Adamović, slika potiče s kraja 19. veka

Naime, on je u Kamenici i Rakovcu imao vinograde koji su se prostirali na više od 100 jutara. On je toliku zemlju kupio relativno jeftino, jer je pred kraj devetnaestog veka, bolest vinove loze – filoksera gotovo potpuno uništila vinovu lozu u Fruškoj gori. On je iz Amerike uvezao nove sorte vinove loze otporne na filokseru i na nju je kalemio fruškogorske sorte. Pošto je imao ogroman broj biljaka, morao je uposliti i veliki broj radnika, kalemara. Više od tri hiljade ljudi je u jednom trenutku radilo u Adamovićevom rasadniku “Aleksandrovac“koji se nalazio na tom potezu i negde ih je morao smestiti. Odlučio je da im sagradi barake i kuće na naselju koje se nalazi blizu Dunava.

      Aleksandar-Šandor Adamović

Naravno, pored vinogradara, na tom potezu živelo je i dosta železničara i ostalih radnika, nadničara. Godina koja se uzima kao početna kod naseljavanja Telepa je 1889. To naselje se ispočetka zvalo “Daranji-telep” po tadašnjem ministru poljoprivrede, ali je relativno brzo u svakodnevnom govoru dobilo naziv “Adamovićevo naselje”.Čak je 1927. Telep dobio zvanično ime “Adamovićevo naselje” i to je trajalo do kraja II svetskog rata, kada je delu Telepa vraćeno staro ime a staro ime dobijeno po Aleksandru Adamoviću je ostalo naziv za njegov istočni deo. Adamovićeva vinarija je bila poznata duž cele Evrope a pričalo se da su “karlovački bermet” i “fruškogorski biser” (koji je jedno vreme bio boljeg kvaliteta od francuskog šampanjca i bio čak i traženiji od poznatijeg napitka, ali su Francuzi zaštitili ime pa je Adamović morao smisliti drugo ime, koje je ispočetka glasilo samo “Biser”).

Danas je Telep deo Novog Sada u kojem se nalaze tri osnovne škole, tri crkve različitih konfesija, Dom zdravlja i Specijalna hirurška bolnica „Parks“. Industrija je gotovo propala kao i u celom gradu, ali još nekako opstaju fabrike „Minakva“, „Novitet“, „Plastal“, „Enterijer Janković“, itd. Zanimljivo je da trenutno najduža ulica Novog Sada – Bulevar Evrope, teritorijalno pripada Telepu.

U pisanju ovog teksta bili smo inspirisani knjigom Ljubiše Nikolina “Stalež Dunđerskih” i tekstom Zorana Kneževa iz njegove knjige “Novi Sad – priče iz prošlosti“, “Nastanak šampanjca i njegova pojava u Novom Sadu“.